Obecnie dużo mówi się o zdrowiu psychicznym i zachowaniu równowagi między pracą a życiem prywatnym. Zdarzają się jednak sytuacje, gdzie atmosfera w miejscu pracy destruktywnie wpływa na nasze życie poza nią – na psychikę, samoocenę i ogólny dobrostan. Bywa, że przyczyną takiego stanu może być to, że doświadczamy mobbingu.
Każdy chyba wie, co ogólnie oznacza to pojęcie i intuicyjnie rozumie, co się za nim kryje. W niniejszym wpisie postaramy się przybliżyć, czym jest mobbing od strony prawnej, co możemy zrobić, gdy stajemy się jego ofiarą oraz jakie konsekwencje może ponieść z tego tytułu pracodawca, jak i sam mobber.
Definicję mobbingu znajduje się w kodeksie pracy. Zgodnie z przepisem art. 943 § 2:
„Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że aby mówić o mobbingu, wszystkie wskazane przez ustawodawcę przesłanki muszą być spełnione łącznie. Jak długo musi trwać ta trudna dla pracownika sytuacja, aby można było powołać się na 943 kodeksu pracy, nie jest to jednoznacznie określone i jest indywidualnie oceniane przez sąd. Ważne jednak, że nie może być to zdarzenie jednorazowe, a jak wskazuje ustawodawca uporczywe i długotrwałe.
Zjawisko mobbingu może pojawić się zarówno na linii pracodawca/przełożony a pracownik/podwładny, jak i między pracownikami tego samego szczebla. Może mieć ono także charakter bierny lub czynny. O mobbingu biernym mówimy, kiedy np. pracownik jest ignorowany, pomijany podczas przydzielania zadań lub niezapraszany na przyjęcia integracyjne, wigilie firmowe itp. Do mobbingu czynnego zaliczyć możemy zlecanie dużej ilości zadań i zakreślanie na ich wykonanie niemożliwych terminów, obraźliwe uwagi i komentarze czy zlecanie zadań bezsensownych lub poniżej kwalifikacji. Należy pamiętać, że każdy przypadek jest inny i mobberzy przyjmują różne taktyki nękania, dlatego też bardziej istotne jest to, jakie skutki odczuwa ofiara, a nie same zachowania, które do nich prowadzą.
Działania mobbera zwykle powodują zaniżenie samooceny ofiary, poniżają ją lub ośmieszają w oczach innych, a także prowadzą do wyłączenia z zespołu współpracowników. Ciągłe życie w napięciu i poczuciu niższości często prowadzi do rozstroju zdrowia osoby doświadczającej mobbingu – zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Wiele z nich zmuszonych jest do podjęcia leczenia psychiatrycznego lub neurologicznego ze względu na doświadczanie przez nich częstego leku czy bólu.
Co zatem może zrobić osoba, która została ofiarą mobbingu? W pierwszej kolejności, jeżeli jest taka możliwość, powinna ten fakt zgłosić przełożonemu (chyba że to on jest mobberem), osobie pracującej w HR firmy. Można również wnieść skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Jeżeli to nie poskutkuje, można dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Bardzo istotne jest to, że odpowiedzialność za istnienie zjawiska mobbingu w firmie zawsze ponosi pracodawca – nie ma tutaj znaczenia, czy ignorował naganne zachowanie mobbera, czy o nim w ogóle nie wiedział. Osoba doświadczająca mobbingu może ubiegać się od swojego pracodawcy:
Należy pamiętać, że to od ofiary zależy czy będzie dochodziła odszkodowania, zadośćuczynienia czy zażąda zasądzenia obu tych kwot, bo to także jest możliwe.
Zanim jednak dojdzie do procesu sądowego, ważne jest, że to na osobie doświadczającej mobbingu ciąży udowodnienie, że była w pracy prześladowana. Trzeba zatem zbierać wszelkie dowody nękania (np. maile czy SMS-y). Warto porozmawiać też ze współpracownikami, czy zgodzą się zeznawać przed policją i sądem, co może być bardzo trudne dla ofiary, która mogła być od zespołu izolowana.
Faktyczny mobber także może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za swoje czyny. Może to nastąpić, jeśli jego zachowania wypełniały znamiona przestępstwa (na przykład kierował do ofiary groźby karalne, naruszał jej nietykalność cielesną) lub z art. 218 kodeksu karnego, zgodnie z którym:
„Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
Dodatkowo osoba pokrzywdzona może wytoczyć sprawę cywilną, składając pozew przeciwko sprawcy o naruszenie dóbr osobistych.
Jeżeli macie Państwo jakiekolwiek pytania lub wątpliwości związane z doświadczaniem mobbingu w miejscu pracy, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Adwokacką oraz do odwiedzenia jej siedziby w Radomiu przy ul. Parkowej 2a lok. 20. Nasi prawnicy postarają się rzeczowo i merytorycznie pomóc i doradzić.
