Wszyscy chyba kojarzymy przytoczone w tytule powiedzenie, często słyszy się je już z ust dzieci na placach zabaw czy w szkole. Jest ono tak głęboko zakorzenione w naszej świadomości, że są osoby, które zakładają, że każda rzecz przez nich znaleziona, automatycznie staje się ich własnością. Nie jest to jednak zgodne z polskimi przepisami. Istnieje bowiem akt prawny, który jasno definiuje obowiązki i prawa znalazcy, a jest to ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych.
Zacznijmy od tego, że dopóki nie podniesiemy znalezionej rzeczy i nie uzyskamy nad nią władztwa, nie mamy względem niej żadnego obowiązku. Nawet jeżeli wiemy, gdzie ona się znajduje, to nie musimy podejmować żadnych czynności. Jeżeli jednak przechowujemy zgubę, zabezpieczyliśmy dostęp do niej lub powiadomiliśmy odpowiedni organ (np. starostę czy Policję) o jej położeniu, stajemy się formalnie znalazcą.
Co zatem zrobić, jeżeli rzeczywiście znajdziemy coś wartościowego? Wszystko zależy od tego, co to dokładnie jest i gdzie zostało znalezione. Jeżeli znajdziemy przedmiot, którego właściciela znamy, mamy obowiązek powiadomić go o tym i umożliwić mu odzyskanie zguby. Zdecydowanie częściej jednak zdarza się, że nie wiadomo kto może być upoważniony do odbioru danej rzeczy. Wtedy należy przyjrzeć się przepisom, które jasno określają, co powinniśmy zrobić.
Jeżeli znaleziona rzecz znajdowała się w miejscu publicznym, np. na chodniku, mamy obowiązek zawiadomić o tym starostę właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania lub miejsce znalezienia przedmiotu. W praktyce wygląda to tak, że należy zanieść znalezioną rzecz do Biura Rzeczy Znalezionych, które prowadzi starostwo. W Radomiu znajduje się ono w Biurze Administracyjno-Gospodarczym Urzędu Miejskiego w Radomiu przy ul. Jana Kilińskiego 30. Zasada ta dotyczy także znalezienia pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności czy rzeczy o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej. Uspokajamy jednak – nie zawsze znalezione na ulicy pieniądze należy zgłaszać staroście. Nie ma takiego obowiązku, jeżeli ich suma nie przekracza 100 zł. Wtedy można ją zgodnie z prawem zatrzymać.
W sytuacji, kiedy znajdujemy jakiś przedmiot w cudzym pomieszczeniu (np. w sklepie) musimy oddać go jego zarządcy, który jeżeli nie wie, kto jest właścicielem zguby, sam musi niezwłocznie zawiadomić o zdarzeniu starostę. Trochę inaczej wygląda sprawa, gdy znajdziemy rzecz w budynku publicznym (np. urzędzie) albo w środku transportu publicznego (np. w pociągu czy autobusie), wtedy zobowiązani jesteśmy oddać znalezisko odpowiednio zarządcy budynku lub środka transportu, który po 3 dniach od otrzymania przedmiotu, przekazuje ją właściwemu staroście, chyba że w tym terminie zgłosi się osoba uprawniona do odbioru rzeczy. O ile te przypadki nie nakładają innych obowiązków na osobę znajdującą rzecz, to warto pamiętać o tej drobnej różnicy, gdy sami będziemy próbować odzyskać swoją zgubę.
Osobną kategorią rzeczy znalezionych są te, które należy oddać najbliższej jednostce Policji. Są to przedmioty, których posiadanie wymaga pozwolenia (np. broń czy materiały wybuchowe), ale także dowód osobisty lub paszport. Istotne jest to, że jeżeli oddanie przedmiotu wiązałoby się z zagrożeniem życia lub zdrowia znalazcy, wystarczy, że powiadomi on, gdzie dana rzecz się znajduje.
Jeżeli znalazca wywiązał się z obowiązków nałożonych na niego przez ustawę, może domagać się znaleźnego. Jego wysokość jest dokładnie ustalona w polskim prawie i wynosi 10% wartości znalezionej rzeczy. Jeżeli jednak chcemy znaleźne otrzymać, należy poinformować o tym fakcie właściciela rzeczy najpóźniej w dniu jej wydania lub osobę, która ma przechować przedmiot do czasu odbioru przez osobę uprawnioną, także w dniu jej przekazania.
Szczególnym przypadkiem znaleźnego jest przyznawana przez Skarb Państwa nagroda. Przysługuje ona znalazcy zabytku lub materiału archiwalnego, a może być nią dyplom lub kwota pieniężna. To, jaką formę nagrody zdecyduje się przyznać Skarb Państwa, zależy od wartości naukowej, historycznej, artystycznej lub materialnej znaleziska.
