Zadatek i zaliczka to pojęcia, które bywają używane wymiennie. Nie jest to jednak poprawne. Pomimo bowiem tego, że zarówno zadatek, jak i zaliczka są formami przedpłat, które pojawiają się w różnego typu umowach, w praktyce bardzo istotnie się różnią. Różnice te uwidaczniają się przede wszystkim w przypadku niewykonania umowy…
Definicję zadatku odnaleźć można w artykule 394 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią tego przepisu w razie niewykonania zawartej umowy przez jedną ze stron, druga strona bez wyznaczenia dodatkowego terminu może od takiej umowy odstąpić i zachować otrzymany zadatek. Jeżeli natomiast strona ta sama zadatek dała, to może żądać sumy będącej jego dwukrotnością.
Zadatek pełni tym samym funkcję motywacyjną oraz quasi-odszkodowawczą, zabezpieczając interesy obydwu stron transakcji w razie jej niewykonania. Jeżeli więc zawarta umowa nie dojdzie do skutku, strona poszkodowana tym stanem rzeczy ma prawo do swoistej rekompensaty. Ta ostatnia zaś pojawia się właśnie w postaci zadatku.
Zadatek może przy tym zostać zatrzymany przez wykonawcę w sytuacji, w której z umowy nie wywiąże się zleceniodawca. Jeżeli natomiast za brak zrealizowania umowy odpowiada wykonawca, zleceniodawca ma prawo zażądać zwrotu wniesionego zadatku w dwukrotnej wartości.
Pamiętać należy jednak, że warunkiem zatrzymania zadatku lub żądania jego zwrotu w podwójnej wysokości jest zawsze złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
Zaliczka, podobnie jak zadatek, jest pewną formą przedpłaty. Wynika to z artykułu 743 Kodeksu cywilnego. Czytamy w nim, że jeżeli wykonanie danego zlecenia wymaga poniesienia wydatków, zleceniodawca powinien na żądanie przyjmującego zlecenie udzielić mu odpowiedniej zaliczki.
Przez zaliczkę rozumieć należy więc określoną kwotę pieniędzy, która ma zapewnić prawidłowe wykonanie zlecenia. W przypadku zrealizowania umowy zostanie ona zaliczona na poczet ustalonego wynagrodzenia lub ceny (a więc podobnie jak przy zadatku).
Jednakże w razie niewykonania umowy zaliczka, w przeciwieństwie do zadatku, podlega zwrotowi. Nie ma przy tym znaczenia, która strona odpowiedzialna była za brak realizacji umowy. Zleceniodawca w takiej sytuacji, co do zasady zawsze powinien bowiem otrzymać ją w pełnej wysokości.
W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę na niektóre sytuacje, w których zaliczka może nie zostać zwrócona.
Stać się może tak na przykład, gdy zleceniodawca odstąpi od umowy już po rozpoczęciu jej realizacji przez wykonawcę. W takiej sytuacji wykonawca, który działał zgodnie z jej zapisami, ma prawo starać się o odszkodowanie z tytułu niewykonania umowy, w szczególności w zakresie wynagrodzenia za wykonane już prace. Wpłacona zaliczka może w takiej sytuacji potencjalnie zostać potrącona.
Zadatek nie jest tym samym co zaliczka. Tylko ta pierwsza instytucja ma bowiem na celu zabezpieczenie interesów obydwu stron podpisanej umowy w razie jej ostatecznego niewykonania. Zadatek może więc zostać zatrzymany przez wykonawcę w sytuacji, w której z umowy nie wywiąże się zleceniodawca. Gdy jednak za brak realizacji odpowiada wykonawca, to stronie zlecającej przysługuje prawo zwrotu zadatku w dwukrotnej wartości.
Zaliczka ma natomiast przede wszystkim zapewnić prawidłowe wykonanie zlecenia i co do zasady jest zwrotna.
Potrzebują Państwo pomocy w zakresie analizy umów? Pozostajemy do Państwa dyspozycji i chętnie pomożemy także w zakresie sposobu zabezpieczenia ich wykonania.
