Rodzice zwykle nie wiedzą, jakie kroki powinni podjąć, aby zgodnie z prawem przekroczyć z dzieckiem granicę. Ich niewiedza może być przyczyną nieporozumień, a nawet zatrzymania małoletniego przez służby graniczne.
Z istoty władzy rodzicielskiej wynika zasada jej wspólnego, dwuosobowego wykonywania przez oboje rodziców. Zasadę te wyraża art. 97. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stanowi on, że w sprawach istotnych dla dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w przypadku braku porozumienia, rozstrzyga sąd opiekuńczy:
§ 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
§ 2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.”
W sprawach mniej istotnych dla dziecka każde z rodziców podejmuje samodzielne decyzje. Jednak polskie sądy w swoim orzecznictwie, wyjazd dziecka za granicę (pobyty stały i czasowy nawet w celu spędzenia wakacji) zaliczyły do kategorii spraw istotnych:
„Wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego.”
– Drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej nad dzieckiem na podstawie postanowienia sądu polskiego.
– Władza rodzicielska drugiego rodzica została zawieszona na mocy postanowienie sądu polskiego.
– Drugi rodzic ma ograniczoną władzę rodzicielską nad dzieckiem. Na przykład ograniczenie władzy rodzicielskiej w postaci pozbawienia możliwości współdecydowania o istotnych sprawach dziecka.
– Drugi rodzic został pozbawiony uprawnienia do współdecydowania o zmianie miejsca pobytu dziecka na podstawie orzeczenia sądu zagranicznego, uznanego w Polsce.
W przypadku braku porozumienia i zgody na wyjazd obojga rodziców potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego:
„Na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.”
O udzielenie zgody na wyjazd przez sąd opiekuńczy może wystąpić rodzic, który nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub jego władza nie została zawieszona.
W Polsce nie ma konieczności wyrażenia zgody na wyjazd dziecka przez konkretny formularz. Można więc wyrazić zgodę w dowolnej formie. Jednak ze względów dowodowych w ewentualnym postępowaniu o powrót dziecka (opartym na Konwencji haskiej) wskazane jest posiadanie deklaracji w formie pisemnej. Sporządzeniem takiej zgody może zająć się osoba świadcząca usługi w zakresie pomocy prawnej. Pozwoli to uniknąć problemów związanych z bezprawnym wywiezieniem dziecka za granicę.
