Ograniczenie władzy rodzicielskiej to temat, który wzbudza wiele emocji i budzi wątpliwości wśród rodziców. Władza rodzicielska jest bowiem jednym z najważniejszych praw – ale także obowiązków – jakie przysługują rodzicom względem ich dzieci. Jednak w pewnych okolicznościach, w trosce o dobro najmłodszych, sąd może zdecydować o jej ograniczeniu. W tym artykule omówimy, kiedy możliwe jest ograniczenie władzy rodzicielskiej.
Ten wpis również może być dla Państwa przydatny: Sprawa o alimenty – jak się przygotować?
Władza rodzicielska może zostać ograniczona w dwóch szczególnych sytuacjach, które zostały określone w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Warto zaznaczyć, że sposób, w jaki sąd ograniczy władzę rodzicielską, zależy od okoliczności danego przypadku. Każda sprawa wiąże się bowiem z innym zakresem ograniczeń, dostosowanych do konkretnej sytuacji rodzinnej i potrzeby ochrony dobra dziecka.
Gdy ograniczenie władzy rodzicielskiej wynika z zagrożenia dobra dziecka, najczęściej oznacza to, że sytuacja w rodzinie jest poważna. Takie przypadki występują, gdy rodzice nie wywiązują się z obowiązków względem swojej pociechy, błędnie oceniają, co jest najlepsze dla dziecka lub nie są w stanie zapewnić mu odpowiedniej opieki.
Przesłanką do ograniczenia władzy rodzicielskiej w tym przypadku są więc sytuacje, które mogą stanowić realne zagrożenie dla dziecka. Przykładowo, może to być rażące zaniedbanie dziecka oraz jego demoralizacja, uzależnienie od alkoholu jednego lub obojga rodziców, stosowanie przemocy w rodzinie, długotrwała obojętność rodziców wobec dziecka, porzucenie lub pozostawienie go bez opieki.
W sytuacji, gdy wykonywanie przez rodziców władzy rodzicielskiej zagraża dobru dziecka, sąd może zdecydować się na jedno z dwóch rodzajów zarządzeń – stałe lub tymczasowe.
Zarządzenia o charakterze stałym mogą obejmować m.in.:
Z kolei zarządzenia tymczasowe – jak sama nazwa wskazuje – najczęściej mają charakter krótkotrwały i są jednorazowe. Dotyczą bowiem bardzo konkretnej sytuacji, w której znalazło się dziecko. Mogą obejmować na przykład zobowiązanie do złożenia wniosku o ściganie przestępstwa (w przypadku molestowania dziecka) lub pokrycia pewnych wydatków z majątku dziecka czy też poddania się przez dziecko określonemu zabiegowi medycznemu.
Sąd dobiera je w taki sposób, aby nie były dla dziecka zbyt uciążliwe, ale jednocześnie zapewniały odpowiednią ochronę jego dobra i bezpieczeństwa. To oznacza, że skład orzekający – w miarę możliwości – powinien unikać stosowania restrykcyjnych środków, takich jak np. umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej.
Rozłączenie rodziców stanowi drugą przesłankę, na podstawie której sąd może ograniczyć władzę rodzicielską. Najczęściej ma to miejsce w przypadku rozwodu, ale może też dotyczyć innych sytuacji, w których rodzice żyją oddzielnie.
Na przykład: gdy rodzice żyją w separacji, mieszkają w różnych miastach, decydują się na emigrację zarobkową, pozostają w konflikcie, który uniemożliwia zgodne wykonywanie władzy rodzicielskiej lub brak jest porozumienia dotyczącego wspólnego sprawowania władzy rodzicielskiej.
Warto podkreślić, że fakt fizycznego rozłączenia rodziców nie oznacza, że jedno z nich jest “złym rodzicem”. Ograniczenie władzy rodzicielskiej ma tutaj raczej praktyczny charakter i wynika jedynie z trudności w sprawowaniu tej władzy na odległość.
Decyzja sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców będzie oparta na wielu czynnikach. Wpływ na nią będą miały m.in.: wiek dziecka, stopień więzi dziecka z każdym z rodziców, zdrowie psychiczne rodziców, okoliczności wychowywania dziecka przed rozwodem czy potrzeba wspólnego wychowywania wszystkich dzieci. W razie wątpliwości, sąd może zasięgnąć opinii ośrodków diagnostycznych, psychologa lub psychiatry, aby dokładniej ocenić sytuację rodzinną.
W przypadku takiego ograniczenia, rodzic sprawujący pełną władzę rodzicielską, będzie musiał konsultować ww. decyzje z rodzicem mającym ograniczoną władzę.
Sąd może zdecydować o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, gdy sposób wykonywania tej władzy zagraża dobru dziecka, np. w przypadku zaniedbania, przemocy, uzależnienia w rodzinie lub gdy rodzice żyją w rozłące, np. w separacji, są po rozwodzie czy mieszkają w innych miastach.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza całkowitą utratę prawa do podejmowania decyzji w sprawach dziecka i sprawowania opieki nad nim, podczas gdy ograniczenie władzy rodzicielskiej polega na częściowej utracie praw rodzicielskich.
Choć co do zasady decyzja sądu o ograniczeniu czy pozbawieniu władzy rodzicielskiej ma charakter stały (w przeciwieństwie do jej zawieszenia, które jest tymczasowe), to sąd może w obu przypadkach przywrócić pełnię praw rodzicielskich.
Aby przywrócić pełną władzę rodzicielską, należy złożyć wniosek do sądu o zmianę decyzji, przedstawiając dowody na poprawę sytuacji. Aby przywrócić pełną władzę rodzicielską, należy wykazać, że zmieniły się okoliczności, które uzasadniały wcześniejsze jej ograniczenie, np. poprawa sytuacji rodzinnej.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest równoznaczne z automatycznym zakazem kontaktów z dzieckiem. Warto pamiętać, że władza rodzicielska to odrębna kwestia od prawa do kontaktów. Niemniej jednak zdarzają się sytuacje, w których sąd decyduje się na ograniczenie lub całkowite zakazanie kontaktów z dzieckiem – często z tych samych powodów, które były podstawą ograniczenia (lub pozbawienia) władzy rodzicielskiej. Przykładem może być uzależnienie rodzica, które stanowi zagrożenie dla dobra dziecka.
Jeśli mają Państwo wątpliwości dotyczące swojej sytuacji prawnej – służymy pomocą!