Komu przysługuje pomoc prawna z urzędu?Postępowania sądowe bywają kosztowne, ponieważ strona występująca w procesie musi ponieść należności związane z opłatami sądowymi, wydatkami w toku sprawy oraz zatrudnieniem pełnomocnika. Korzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej daje większą szansę na pomyślne zakończenie sprawy. Jednak nie wszyscy są w stanie pozwolić sobie na takie usługi. Dlatego każda osoba znajdująca się w trudnej sytuacji finansowej ma szanse na uzyskanie bezpłatnej pomocy adwokata. Osoba ubiegająca się o przyznanie pełnomocnika lub obrońcy z urzędu musi wykazać, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.
Jeśli sąd uzna, że wnioskującego nie stać na pomoc prawną, wyznaczy pełnomocnika lub obrońcę z urzędu (w postępowaniu cywilnych należy dodatkowo uzasadnić, że udział adwokata jest w danej sprawie potrzebny np. z uwagi na jej skomplikowany charakter). W takich sytuacjach wynagrodzenie należne adwokatowi lub radcy prawnemu wypłaca Skarb Państwa. Otrzymanie pomocy prawnej z urzędu jest możliwe w ramach postępowania karnego, w sprawach cywilnych i przed sądem administracyjnym.
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza razem z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych bądź osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub jest już w trakcie. Wniosek taki należy uzasadnić, zaś w sprawach cywilnych i administracyjnych konieczne jest dodatkowo dołączenie oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, które dobrze, aby były potwierdzone odpowiednimi dokumentami (np. zaświadczenie dot. uzyskiwanych świadczeń emerytalnych lub rentowych, zaświadczenia o niezdolności do pracy, zaświadczeniem o zarobkach, wypełnionym drukiem PIT itp.).
Jeśli wniosek o ustanowienie radcy prawnego lub adwokata z urzędu jest składany razem z wnioskiem o zwolnienie z kosztów sądowych, wówczas należy dołączyć tylko jedno oświadczenie. Należy pamiętać, że w przypadku oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia pomocy prawnej z urzędu, powołując się na te same okoliczności.
Pełnomocnik lub obrońca z urzędu to duże wsparcie dla osób z problemami finansowymi i z pewnością lepiej skorzystać z przydzielonego prawnika, niż wcale nie otrzymać pomocy. Ubiegając się o ustanowienie adwokata z urzędu, należy jednak pamiętać, że wiąże się to z pewnego rodzaju odpowiedzialnością. Występują sytuacje, w których sąd uznaje, że podane przez stronę okoliczności budzą wątpliwości i wszczyna dochodzenie w celu ich wyjaśnienia. W szczególnych przypadkach sąd ma prawo do cofnięcia ustanowionego z urzędu adwokata. W sprawach cywilnych może się to wiązać się z koniecznością uiszczenia jego wynagrodzenia, zaś świadome podanie we wniosku nieprawdziwych okoliczności grozi również nałożeniem grzywny.
